اختلال شخصیت خودشیفته یکی از انواع اختلالات شخصیت است که در کلاستر B قرار می‌گیرد. این اختلال با علائم و نشانه‌هایی همچون اعتماد به نفس و تصویر اغراق شده از خود، غرور و خودخواهی و بی توجهی و عدم همدردی با دیگران شناخته می‌شود. معمولا خود این افراد متوجه رفتارهای غیرعادیشان نیستند اما اطرافیان از این رفتارها بسیار آزرده می‌شوند. به همین دلیل معمولا توسط خانواده و نزدیکان برای درمان ارجاع داده می‌شوند و یا به دلیل مشکلات دیگری همچون افسردگی مراجعه می‌کنند.

روش‌های درمانی متعدد و اثربخشی برای درمان شخصیت خودشیفته وجود دارد که کمک می‌کند تا این افراد و اطرافیان آن‌ها کیفیت زندگی خود را تا حد بسیار زیادی ارتقا دهند. با آگاهی کامل از این اختلال و روش‌های درمان آن، می‌توانید هرچه سریع‌تر این اختلال را شناسایی کرده و برای درمان گام بردارید.

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال شخصیت خودشیفته می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.

منبع: شخصیت خودشیفته | اختلال و تیپ شخصیتی خودشیفته

تعریف شخصیت خودشیفته

بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی(DSM-5) بطور کلی خودشیفتگی یک الگوی شناختی، رفتاری و هیجانی است که مشخصه‌های اصلی آن تصویری بزرگ نمایی شده از خود، احساس محق بودن، احساس همدلی نکردن و نیاز به مورد تحسین و توجه قرار گرفتن می‌باشد. اختلال شخصیت خودشیفته، در دسته اختلالات شخصیت و در کلاسترB در کنار اختلالاتی همچون شخصیت ضد اجتماعی، شخصیت مرزی و شخصیت نمایشی قرار دارد.

افسانه یونانی نارسیس

داستان پسر زیبارویی را که عاشق تصویر خود شد احتمالا به گوشتان آشناست. او عشق اطرافیان و دختران دیگر را رد می‌کرد و به ستایش خود مشغول بود. روزی او عکس خود را در آب دید و به قدری محو تماشای خود شد که در آب افتاد و غرق شد. نام اختلال شخصیت خودشیفته از این داستان گرفته شده است.

ویژگی‌ها و علائم اختلال شخصیت خودشیفته

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، با اینکه ظاهرا دارای اعتماد بنفس فراوان‌اند، بررسی‌ها نشان می‌دهد که اتفاقا اعتماد بنفس بسیار شکننده‌ای دارند. نسبت به ارزیابی دیگران حساسیت بیش از حد دارند ولی خود را آسیب پذیر یا حساس نشان نمی‌دهند. مسئولیت ناپذیر، حق به جانب، غیر قابل انعطاف و انتقاد ناپذیرند. به دیگران حسادت کرده یا احساس می‌کنند که دیگران به آن‌ها حسادت می‌کنند.

بیشتر گوینده هستند و ساکت نمی‌مانند. رفتار خوب آن‌ها مشروط به دریافت تحسین و توجه طرف مقابل است. به معاشرین خود ارزش‌های والا می‌دهند تا از این طریق عزت نفس خود را بالا ببرند (انعکاس آیینه ای). ممکن است در شرایط استرس زا تهاجمی رفتار کنند یا تصمیمات ریسکی و غیراخلاقی بگیرند. مکانیسم‌های دفاعی انکار و گسستگی در آن‌ها شایع است.

هم ابتلایی و تشخیص افتراقی

ممکن است با اختلالات شخصیت نمایشی، مرزی، ضداجتماعی و پارانویید با هم بروز پیدا کند. مهم ترین ویژگی افتراقی اختلال شخصیت خودشیفته، خودبزرگ بینی خاص شخصیت خودشیفته است. توجه آمیخته به تشویق ویژگی مهم دیگر می‌باشد که در سایر اختلالات دیده نمی‌شود.

تشخیص گذاری اختلال شخصیت خودشیفته

تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته معمولا دشوار است چراکه گاهی با دیگر اختلالات شخصیت بروز کرده و یا علائمی مشابه با آنها دارد. چنین فردی خود را بیمار نمی‌داند به همین دلیل برای درمان مراجعه نکرده و همچنین حتی حرف های اطرافیان را نیز در این مورد نمی‌پذیرد. اگر فرد 5 مورد از علائم زیر را برای مدت زمان حداقل 6 ماه داشت بدون اینکه در این دوران تغییری در علائم ایجاد شود؛ مبتلا به این اختلال است.

زیاده روی در فکر کردن در مورد استعداد، قدرت و عشق ایده آل خود

فرد معتقد است منحصر بفرد است

نیاز بیش از اندازه به توجه و تحسین

بی توجهی و نادیده گرفتن دیگران

متکبر بودن

بزرگ نمایی

سواستفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف خود

پیامدهای بروز شخصیت خود شیفته

بطور معمول روابط بین فردی افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته به دلیل بی اعتنایی نسبت به حساسیت‌های دیگران مختل است. امکان دارد که به دلیل جاه طلبی زیاد در زندگی تحصیلی و شغلی خود موفق باشند. آن‌ها عموما به سمت شغل‌هایی مانند سیاستمداری، پزشکی، اجرا و بازیگری گرایش پیدا می‌کنند.

همچنین ممکن است این به دلیل مشکل در برقراری ارتباط با انزوای اجتماعی و افسردگی، هیپومانیا، بی اشتهایی عصبی و اختلالات مصرف مواد درگیر باشند. برای کسب اطلاع در زمینه برخورد با شخصیت خودشیفته کلیک کنید.

انواع شخصیت خودشیفته

دسته بندی‌های فراوانی توسط نظریه پردازان برای آن در نظر گرفته شده (مانند متظاهر، گنجه‌ای  و زهراگین) اما بطورکلی افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته در دو دسته خودبزرگ بین Grandiose ( همراه با برونگرایی، قدرت طلبی و توجه طلبی) و آسیب پذیر vulnerable (همراه با کم حرفی و خودداری، احساس تهدید یا تحقیر) دسته بندی می‌شوند.

خودشیفته ها در روابط عاطفی چطور عمل می‌کنند؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، در روابط عاطفی قادر به تجربه درک عمیقی از عشق نیستند (مگر در رابطه با فرزندشان). نسبت به فرد مقابل خود سلطه جویی و استثمار دارند و به همین دلیل مکمل خوبی برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته یا  Dependent Personality Disorder به شمار می‌روند. ممکن است همسران وفادار و صادقی نباشند و شریک خود را صرفا جهت بهره کشی و رفع نیازهای خود بخواهند. 

زمینه و عوامل پیدایش شخصیت خودشیفته

مطالعه بر روی دوقلوها حاکی از وجود عوامل ژنتیکی قوی در این زمینه است. به این صورت که افراد با سابقه اختلال شخصیت خودشیفته در نزدیکان خود، به احتمال بیشتری نسبت به سایر افراد به این اختلال مبتلا می‌شوند. از طرف دیگر تاثیر محیط را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. محیط به دو صورت بر این اختلال تاثیر می‌گذارد:

1. پدر و مادرانی که بیش از حد به فرزندان خود توجه کرده و نیازهای کودک را بدون تاخیر ارضا کرده‌اند. معلمان و مدیرانی که در مدرسه دانش‌آموزی را بیشتر از حد معمول مورد تشویق قرار داده‌اند.

2. والدین سرد و بی عاطفه و کنترل‌گر که به ندرت موفقیت‌های فرزند خود را ستایش کرده‌اند و از این طریق وجود او از حقارت و بی ارزشی آکنده شده است. 

3. تاثیرات فرهنگی و اجتماعی را نیز نمی‌توان در این مورد نادیده گرفت. چنین افرادی بسیار آسیب پذیر بوده و اعتماد به نفس شکننده ای دارند. به همین دلیل در فرهنگ ها و اجتماعاتی که کمتر به به توانایی های افراد توجه می‌شود؛ احتمال بروز این اختلال نیز بیشتر می‌شود.

درمان اختلال شخصیت خودشیفته

می‌توان گفت در این اختلال فرد به طور مستقیم احساس مشکل نمی‌کند ولی برای اطرافیان آزارنده است. آنان عموما نسبت به مشکل خود، آگاه نبوده و توسط اطرافیان به درمانگر ارجاع داده می‌شوند. ممکن است خودشیفته‌ها مشکلاتی را برای درمانگران به وجود آورند و یا از ادامه روند درمان خودداری کنند.

رویکرد شناختی- رفتاری(CBT)، روان پویشی (Psychodynamic) و طرح واره درمانی در درمان اشخاص مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته متداول است. اما از دارو معمولا برای درمان اختلالات شخصیت استفاده نمی‌شود.

به طور کلی در فرایند درمان به آن‌ها توصیه می‌شود تصویر صادقانه‌تری از خود و دیگران ایجاد کنند و به اطرافیان خود توجه بیشتری ورزند. در واقع درمان این اختلال با اصلاح نگرش و رفتارهای فرد صورت می‌گیرد. 

نکات مهم در اختلال شخصیت خودشیفته

-خودمحوری طبیعی کودکان و نوجوانان نباید به عنوان خودشیفتگی تفسیر شود.

-این اختلال از اواخر نوجوانی و قبل از بزرگسالی و معمولا در فرزندان اول یا تک فرزندان بروز پیدا می‌کند.

-اختلال شخصیت خودشیفته یک تا دو درصد جمعیت را در برمی‌گیرد که اکثرا مرد هستند.

-در جوامع ارزش گذار به فردیت مانند آمریکا در طی سال‌های اخیر این اختلال رو به افزایش است.

-امروزه رسانه‌های اجتماعی بعنوان ابزاری شده که امکان توجه طلبی و نمایش خودشیفته‌ها را بالا می‌برد.

-اختلال شخصیت خودشیفته برای درمان نیاز به جلسات رواندرمانی بلند مدت دارد و درمانهای کوتاه مدت موثر نیستند.

-فرزندان والدین خودشیفته احتما ابتلا به شخصیت خودشیفته را نیز دارند.

-توجه به خواسته های شخصیت خودشیفته وضعیت او را تعدیل نمی کند.

-آگاهی شخصیت خودشیفته از علل و بروز رفتارهای نارسیستی اش موجب درمان او نمی شود.

سخن پایانی

معمولا به دلیل ماهیت اختلال شخصیت خودشیفته، خود فرد هیچ تلاشی برای درمان و بهبودی نمی‌کند. به همین دلیل فرایند درمان این اختلال کمی چالش برانگیز بوده و یا شاید هرگز درمان پذیر نباشد. عوامل زیادی در شکل گیری این اختلال شخصیت دخیل هستند؛ به همین دلیل بهتر است در ابتدا با تشخیص نشانه ها و همچنین پیدا کردن علت این موضوع، درمان را آغاز کرده و حتما از یک روانشناس نیز کمک بگیرید. درمان و یا کنترل علائم این بیماری بدون یک درمانگر امکانپذیر نیست؛ به همین دلیل حتما با یک مشاور مشورت نمایید.

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال شخصیت خودشیفته می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت منزل با شماره 9099070354 تماس بگیرید.

منبع: شخصیت خودشیفته | اختلال و تیپ شخصیتی خودشیفته