ترس از تاریکی یکی از مشکلاتی است که علاوه بر کودکان، بزرگسالان نیز دچار آن می‌شوند. هراس از تاریکی در ابتدا جنبه زیستی و طبیعی دارد، ولی هنگامی‌که به شیوه افراطی و غیرمنطقی ادامه می‌یابد، می‌تواند تبدیل به‌نوعی اختلال شود. بر این اساس، آشنایی با ویژگی‌ها و علائم ترس از تاریکی و همچنین، افزایش آگاهی در مورد علل احتمالی بروز این مشکل می‌تواند به بهبود هر چه سریع‌تر آن در کودکان و بزرگ‌سالان کمک کند. برای آشنایی با بهترین روش های درمان ترس ها کلیک کنید.

فهرست مطالب

• آشنایی با ترس از تاریکی
• علائم ترس از تاریکی
  • نشانه های جسمی فوبیای تاریکی
  • نشانه های روانی ترس از تاریکی
• نشانه های ترس از تاریکی در کودکان
• دلیل ترس از تاریکی در کودکان چیست؟
  • 1. دوره طبیعی از رشد
  • 2. درمان ترس از تاریکی کودکان | فیلم‌ها یا کتاب‌های ترسناک
  • 3. خاطرات ناخوشایند
  • 4. تنش و نگرانی در محیط اطراف کودک
  • 5. درمان ترس از تاریکی کودکان | جدا خوابیدن کودک
• علت شایع ترس از تاریکی
  • اضطراب مراقبان اولیه
  • مراقبت بیش‌ازاندازه
  • وراثت و ژنتیک
  • کابوس‌های شبانه
• درمان ترس از تاریکی

برای دریافت مشاوره تلفنی در زمینه ترس از تاریکی می‌توانید از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس بگیرید.

آشنایی با ترس از تاریکی

ترس از تاریکی با نام علمی نیکتوفوبیا عبارت است از هراس شدید نسبت به تاریکی، شب و فقدان روشنایی. این حالت را می‌توان یکی از انواع‌فوبیا در نظر گرفت. این ترس می‌تواند باعث به وجود آمدن نشانه‌های اضطراب شدید و همچنین بروز افسردگی در درازمدت گردد. لازم به ذکر است که منشأ این هراس در ترس طبیعی و ذاتی گونه انسان بوده است. انسان نسبت به بسیاری از جانوران، بینایی قوی در تاریکی ندارد، لذا احتمال قرار گرفتن در معرض خطرات بسیار بالا است. بر این اساس، نژاد بشر بااحساس رعب و وحشت نسبت به تاریکی، دقت و احتیاط بیشتری از خود نشان داده و موفق به حفظ بقای خود گشته است.

بااین‌وجود، در عصر حاضر، درصورتی‌که این نوع ترس بیش‌ازحد لازم شده و منجر به ایجاد ناراحتی زیاد یا مشکل در عملکرد سازگارانه فرد شود، می‌تواند جنبه اختلال به خود بگیرد. برای آشنایی با انواع فوبیا کلیک کنید.

این نوع از فوبیا معمولاً در زمان کودکی آغاز می‌شود و بخشی از روند رشد به‌حساب می‌آید. بر طبق نتایج حاصل از پژوهش‌های علمی، افراد به این دلیل از تاریکی می‌ترسند که نمی‌توانند اشیا، افراد یا هرگونه محرک بینایی را به‌درستی تشخیص دهند. همچنین، سکوت و سکون بیش از اندازه نیز در مورد اشخاصی که ترس از شب و نبود نور دارند، به‌عنوان بخشی از علل وحشتشان گزارش‌شده است.

علائم ترس از تاریکی

اکثر خصیصه‌های هراس از تاریکی مانند سایر انواع‌فوبیاها اعلام‌شده است. اضطراب بالا یکی از مهم‌ترین نشانه‌های افراد مبتلا، در هنگام قرارگیری در مکانی تاریک است. در نمونه‌های بالینی حاد، حتی تصور تاریکی نیز می‌تواند منجر به بروز علائم هراس در افراد شود.

به‌طورکلی می‌توان نشانه‌های فوبیای تاریکی را به دودسته علائم جسمی و نشانه‌های روانی تقسیم‌بندی کرد. این موارد به شرح زیر هستند. در صورت بروز این علائم حتما از برای خدمات مشاوره استرس کلیک کنید.

نشانه های جسمی فوبیای تاریکی

• اختلال در ریتم صحیح تنفسی
• احساس درد یا فشار در ناحیه قفسه سینه و شش‌ها
• دل‌درد و دل‌پیچه
• افزایش تپش قلب
• احساس گزگز و سوزن شدن اعضای بدن
• تعریق بیش‌ازحد
• احساس‌گر گرفتگی یا یخ زدن اعضای بدن به‌ویژه دست‌وپا
• داشتن سرگیجه
• لرزیدن بدن

نشانه های روانی ترس از تاریکی

• تجربه هیجانات پرفشار و دردناک اضطراب و هراس
• وحشت‌زدگی
• گوش‌به‌زنگی افراطی
• احساس نیاز به فرار از موقعیت به‌صورت شدید
• بی‌قراری و عصبی شدن در محیط تاریک یا کم‌نور
• خوابیدن با حداقل یک چراغ روشن
• اضطراب گرفتن به هنگام خواب
• ترس بیش‌ از حد و غیرمنطقی

بیشتر بخوانید : اختلالات اضطرابی

نشانه های ترس از تاریکی در کودکان

دوران کودکی معمولاً با ترس‌های بسیاری همراه است که با بالاتر رفتن سن بسیاری از آن‌ها ناپدید می‌شوند. ترس از تاریکی و به‌خصوص تنها ماندن در تاریکی نیز یکی از رایج‌ترین انواع ترس است که معمولاً در میان کودکان 2 تا 6 سال دیده می‌شود. این موضوع می‌تواند دلایل بسیاری داشته و به همین میزان راه‌های مختلفی نیز برای درمان آن وجود دارد.

بااین‌حال در شرایطی که احساس می‌کنید شدت ترس‌ها بیش‌ازحد معمول است و یا کودک ناراحتی‌هایی را به خاطر این ترس تجربه می‌کند، بهتر است از یک روانشناس کودک در این زمینه مشورت بگیرید. به دلیل ارتباط زیادی این ترس با ترس از موجودات خیالی در کودکان حتما در مورد تخیلات او نیز مطالعه و توجه کنید. برخی از نشانه های ترس از تاریکی شبانه کودکان به شرح زیر است.

• در اتاق خود نمی خوابند.
• در کنار والدین هم از تاریکی می ترسند.
• مشکل در به خواب‌رفتن یا پریدن از خواب دارند.
• اصرار به ماندن در کنار والدین دارند.
• گریه های طولانی به خاطر ترس شان دارند.

دلیل ترس از تاریکی در کودکان چیست؟

ترس از تاریکی در کودکان به دلایل متعددی ایجاد می‌شود که برخی از آن‌ها به شرح زیر هستند:

1. دوره طبیعی از رشد

همان‌طور که گفته شد ترس‌ها یکی از موضوعاتی هستند که در طول دوران کودکی شیوع بیشتری پیدا می‌کنند و به‌تدریج و با بالاتر رفتن سن نیز ناپدید خواهند شد. ترس از تاریکی نیز می‌تواند یکی از این ترس‌ها باشد که در ذهن کودک ایجاد شده و پس از مدتی نیز خودبه‌خود از بین خواهد رفت.

2. درمان ترس از تاریکی کودکان | فیلم‌ها یا کتاب‌های ترسناک

محتواهای ترسناک معمولا باعث اضطراب کودکان خواهد شد. گاهی اوقات تمایز بخشیدن میان خیال و واقعیت برای کودکان دشوار می‌شود. آن‌ها تصور می‌کنند غول‌ها یا هیولاها واقعاً وجود دارند و به همین خاطر ممکن است دچار ترس بشوند؛ این موضوع به‌ویژه در شرایطی که کودک از کتاب‌ها یا فیلم‌هایی با این قبیل محتواها استفاده می‌کند شدت بیشتری پیدا خواهد کرد.

3. خاطرات ناخوشایند

خاطرات ناخوشایند یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که به‌ویژه باعث بروز ترس‌های فوبیک می‌شود. اگر فرزند شما تجربیات اضطراب‌آوری مانند دزدی یا مورد آزار قرار گرفتن را در تاریکی تجربه کرده باشد این موضوع می‌تواند باعث ترس وی از تاریکی شود. در چنین شرایطی بهتر است برای جلوگیری از آسیب دیدن کودک و درمان ترس از تاریکی از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.

4. تنش و نگرانی در محیط اطراف کودک

کودکان معمولاً در شناخت احساسات خود و همین‌طور دلیل بروز آن‌ها ضعیف‌تر از بزرگسالان عمل می‌کنند. این موضوع گاهی باعث می‌شود که آن‌ها اضطراب یا ناراحتی خود از یک موضوع را در سایر شرایط نشان دهند. ترس از تاریکی نیز می‌تواند واکنشی به شرایط اضطراب‌آمیز داخل خانه یا سایر محیط‌های اجتماعی باشد. اگر ترس‌های فرزندتان از زمان شروع یک بحران در محیط خانواده شروع ‌شده، بهتر است برای پیشگیری از بروز مشکلات جدی‌تر با یک متخصص کودک صحبت کنید.
برای آشنایی بیشتر با راه های کاهش استرس در کودکان کلیک کنید.

5. درمان ترس از تاریکی کودکان | جدا خوابیدن کودک

هنگامی‌که می‌خواهید به کودکتان تنها خوابیدن در اتاقش را آموزش دهید احتمالاً با مشکل ترس از تاریکی مواجه خواهید شد. البته این موضوع می‌تواند تا حدی ترس کودک از تنهایی یا مخالفت وی با شرایط جدید باشد که خود را در قالب ترس از تاریکی نشان می‌دهد. بااین‌حال این تجربه جدید می‌تواند تبدیل به دلیلی برای ترس کودک از تاریکی شود. تا پیش‌ازاین حضور والدین باعث احساس امنیتی در کودک می‌شد که او را نسبت به تاریکی بی‌توجه می‌کرد اما تنهایی می‌تواند باعث ترسناک شدن تاریکی شده و مشکلاتی را برای کودک ایجاد نماید.

علت شایع ترس از تاریکی

سنین 3 تا 6 سالگی را معمولاً زمان شروع ترس کودکان از تاریکی می‌دانند. در این دوره، کودکان شروع به تخیلات ماورائی و تجسم موجودات غیرواقعی می‌کنند. ازجمله این تصورات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ارواح، غول‌ها، هیولا، جن و پری، دیوهای باستانی، قاتلان زنجیره‌ای و… . همه این موارد، کودک را نسبت به برخی محرک‌ها حساس می‌کند. برای مثال شخص از تنها خوابیدن هراس پیدا می‌کند. اشیاء درون اتاق تاریک را به‌صورت هیولا یا قاتل و… تجسم می‌کند. از شنیدن صداهای مبهم یا عجیب‌وغریب واهمه دارد.

هنگامی‌که این قبیل تخیلات به‌صورت غیرعادی تا سنین بزرگ‌سالی ادامه پیدا کند و هیجانات منفی ناشی از آن‌ها برای فرد کاهش نیابد، ممکن است به‌صورت فوبیای تاریکی در وی تشخیص گذاشته شود. در این حالت، فرد علت‌های اولیه هراس خود از تاریکی را به‌صورت ناهشیار فراموش کرده است، لذا ترس از تاریکی برای خود او نیز غیرمنطقی و بی‌دلیل جلوه می‌کند.

لازم به ذکر است عوامل شخصیتی همچون عدم شکل‌گیری احساس امنیت نسبت به محیط اطراف، اعتمادبه‌نفس شکننده یا ضعیف و نیز مشکلاتی همچون سابقه حملات پانیک می‌تواند فرد را برای ابتلا به فوبیای تاریکی، آسیب‌پذیرتر سازد.

پژوهشگران در بررسی‌های خود سعی کرده‌اند به عوامل زمینه‌ساز یا مستعد کننده ترس از تاریکی پی ببرند. حاصل پژوهش‌های آنان تاکنون مواردی به شرح زیر بوده است:

اضطراب مراقبان اولیه

عده‌ای از کودکان ترسیدن از تاریکی را از والدین خود فراگرفته‌اند. به‌عبارت‌دیگر، آن‌ها نیز یاد گرفته‌اند که تاریکی ترسناک است و اغلب، رفتارهایی ترسیده مراقبان خود را در مواجهه با تاریکی تقلید می‌کنند.

مراقبت بیش‌ازاندازه

حساسیت و نگرانی بیش‌ازحد گروهی از والدین منجر به مراقبت افراطی آنان از فرزندان خود می‌شود. در این حالت، کودک فرصت کاوشگری و آشنایی با محیط اطراف را از دست می‌دهد. درنتیجه دنیای دور از والدین برای او جایی مبهم و درنتیجه رعب‌آور به نظر می‌رسد. حاصل آن‌که در کودک حالتی کلی از اضطراب به وجود می‌آید و شخص حتی در بزرگ‌سالی نیز نسبت به محرکات مبهم به‌خصوص در تاریکی هراس پیدا می‌کند.

وراثت و ژنتیک

بر اساس نتایج برخی تحقیقات، بعضی خانواده‌ها نسبت به اختلالات اضطرابی مانند انواع‌فوبیا آسیب‌پذیرتر هستند. این موضوع می‌تواند به زمینه ژنتیکی و دخیل بودن برخی ژن‌ها در آن‌ها دلالت داشته و یا اینکه حاصل از تجربه رویدادهای استرس‌زا برای اعضای خانواده باشد.

کابوس‌های شبانه

بر طبق کتاب راهنمای تشخیص اختلالات روانی، دسته‌ای از اختلالات مربوط به خواب، مشکلات ناشی از کابوس شبانه به‌خصوص در کودکان است. همراه شدن تاریکی شب و تنها بودن در اتاق با بیدار شدن ناگهانی و وحشت‌زدگی ناشی از کابوس‌ها می‌تواند باعث شود تاریکی به‌عنوان نوعی محرک شرطی ترسیدن برای کودکان تداعی شود.

از دلایلی که ممکن است باعث دیدن کابوس شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تجربه سوگ
• پشت سر گذاشتن حوادث ناگوار و تلخ به‌تازگی
• مشکلات عاطفی
• تحمل استرس‌های تحصیلی
• مشکلات خانوادگی

درمان ترس از تاریکی

همان‌طور که گفته شد، ترس از تاریکی در موارد شدید می‌تواند به‌عنوان یک فوبیا قلمداد شود. در این شرایط، بهترین کار، شروع درمان ترس از تاریکی با بهره‌گیری از راهنمایی‌های متخصصان سلامت روان است. تکنیک‌های مختلفی توسط روان‌درمانگران برای مقابله با فوبیا و کاهش اثرات ناشی از آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. هرکدام از این فنون بر اساس نیازی که هر مراجع دارد و نیز علل زیربنایی ترس‌های او به‌کاربرده می‌شود. ازجمله روش‌های مورداستفاده و رایج درمان‌فوبیا برای کاهش ترس از تاریکی به شرح زیر است. برای دریافت درمان فوبیا کلیک کنید.

• درمان با تکنیک‌های شناختی رفتاری
• حساسیت‌زدایی تدریجی
• فنون غرقه سازی
• افزایش مهارت مدیریت استرس
• خانواده‌درمانی
• گروه‌درمانی
• یادگیری مهارت‌های آرام‌سازی
• استفاده از داروهای ضد اضطراب

برای دریافت مشاوره تلفنی در زمینه ترس از تاریکی می‌توانید از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس بگیرید.

سوالات شما

چه دلایلی برای ترس کودک از تاریکی وجود دارد؟ترس از تاریکی در کودکان چه زمانی غیرطبیعی خواهد بود؟چه دلایلی برای ترس کودک از تاریکی وجود دارد؟

ترس می‌تواند بخشی طبیعی از رشد کودک باشد و یا به دلایلی نظیر تجربیات ناگوار در تاریکی، تخیلات‌کودک، یا وجود تنش‌هایی در محیط خانه ایجاد شده باشد.

در مقابل ترس کودک از تاریکی چگونه رفتار کنیم؟

بهتر است هرگز ترس او را مسخره نکنید و با او همدلی داشته باشید. در کنار این شرایط برنامه‌ای را برای کاهش تدریجی ترس طراحی نمایید و در شرایطی که احساس می‌کنید راهکارهای شما فایده چندانی نداشته یا ترس شدیدتر از حالت منطقی است از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.

ترس از تاریکی در کودکان چه زمانی غیرطبیعی خواهد بود؟

هنگامی‌که شدت ترس بیش‌ازحد باشد و باعث ناراحتی کودک شود و یا در شرایطی که ترس برای مدت طولانی ادامه پیدا کرده، ممکن است با یک ترس بیمارگونه مواجه باشیم.

منبع: ترس از تاریکی (نیکتوفوبیا)